Γενικά: "Κορεσμός" στα ακίνητα

Πτώση τιμών και 200.000 αδιάθετες κατοικίες

Οι έντονοι ρυθμοί ανάπτυξης των τελευταίων ετών στην αγορά ανάπτυξης και εκμετάλλευση των ακινήτων έχουν «φρενάρει», όπως προκύπτει και από έρευνα της Hellastat. Σύμφωνα με την έρευνα, η αγορά κατοικίας έχει πληγεί σημαντικά, καθώς τα σημάδια κορεσμού σε συνδυασμό με την υποχώρηση των ρυθμών αύξησης των χορηγήσεων στεγαστικών δανείων και το αρνητικό κλίμα που προκαλεί η γενικότερη οικονομική αβεβαιότητα οδήγησαν σε απόθεμα περίπου 200.000 αδιάθετων κατοικιών.

Κατά συνέπεια, οι τιμές πώλησης των κατοικιών έχουν μειωθεί κατά 10-12% περίπου την περίοδο 2007-2008, με τα μεγάλα διαμερίσματα να έχουν επηρεαστεί περισσότερο.Όσον αφορά στις προοπτικές του κλάδου, στη μελέτη αναφέρεται η τάση στροφής των νοικοκυριών στη μεταχειρισμένη κατοικία, σε βάρος του υψηλού αποθέματος αδιάθετων κατοικιών (ειδικά μεγάλου μεγέθους), ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης.

Παράλληλα, παρατηρείται στην αγορά η τάση επαναδιαπραγμάτευσης των όρων των συμβολαίων είτε στα γραφεία είτε στα καταστήματα, καθότι οι ιδιοκτήτες είναι πιο επιφυλακτικοί σε σχέση με το παρελθόν και στο δυσμενές τρέχον οικονομικό περιβάλλον δεν επιθυμούν την ανάληψη ρίσκου (για παράδειγμα να μετεγκατασταθεί σε άλλο ακίνητο ο μισθωτής τους). Για την αγορά εξοχικής κατοικίας εκπρόσωποι του κλάδου αναφέρουν δυσκολίες και καθυστερήσεις για την απόκτηση εξοχικής κατοικίας από ξένους αγοραστές, και προβλήματα κατά τη φάση της αδειοδότησης. Παράλληλα, σε σχέση με τις ανταγωνίστριες χώρες της Ευρώπης, η Ελλάδα υπολείπεται στην προσφορά οργανωμένων συγκροτημάτων. Από το δεύτερο εξάμηνο του 2008 και έπειτα η αγορά αντιμετωπίζει κάμψη της ζήτησης και πτώση τιμών έως και 30%.

Οι επιμέρους τομείςΤα εμπορικά κέντρα έχουν παρουσιάσει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία έτη, καθώς η χαμηλή αναλογία τ.μ. ανά κάτοικο συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη (55 τ.μ. ανά 1.000 κατοίκους έναντι 200 τ.μ.) συνιστούσε αξιόλογη επενδυτική ευκαιρία. Οι αποδόσεις κυμάνθηκαν το 2008 σε επίπεδα 6-6,5%.

Στην περίπτωση των καταστημάτων, η πτώση των τιμών ενοικίασης από το δεύτερο εξάμηνο του 2008 και μετά ανέρχεται σε 10% κατά μέσο όρο. Το ποσοστό των αδιάθετων καταστημάτων της Αθήνας βαίνει αυξανόμενο, ενώ οι αποδόσεις εκτιμώνται ελαφρά χαμηλότερα από τις αντίστοιχες των εμπορικών κέντρων.

Στην αγορά των γραφείων, κύρια χαρακτηριστικά αποτελούν το μεγάλο ποσοστό της ανάπτυξης κτιρίων για ίδια χρήση και η χαμηλή διαθεσιμότητα γραφείων υψηλής ποιότητας. Οι συνολικά διαθέσιμοι χώροι γραφείων στην Αθήνα εκτιμώνται σε 6 εκ. τ.μ. περίπου. Ταυτόχρονα, οι τιμές των ενοικίων έχουν μειωθεί κατά 7-9% κατά μέσο όρο από το δεύτερο εξάμηνο του 2008.

Οι αποδόσεις των βιομηχανικών και αποθηκευτικών χώρων κινούνται σε υψηλότερα επίπεδα από τις άλλες κατηγορίες ακινήτων (7,5-8%). Κύρια χαρακτηριστικά της κατηγορίας αποτελούν η συγκέντρωση στα μεγάλα αστικά κέντρα και λιμάνια, η ανεπάρκεια χώρων υψηλής ποιότητας, καθώς και η ανάπτυξη νέων εγκαταστάσεων για ίδια χρήση.

Σύμφωνα με εκπρόσωπους των επιχειρήσεων του κλάδου με τους οποίους συνεργάστηκε η Hellastat για την εκπόνηση της μελέτης, τα σημαντικότερα προβλήματα αφορούν κυρίως στις γραφειοκρατικές διαδικασίες και τις καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις, με συνέπεια να αναβάλλεται ή και να ματαιώνεται η υλοποίηση επενδύσεων και να δημιουργείται κλίμα αβεβαιότητας για τους επενδυτές.

Παράλληλα, η χρηματοπιστωτική κρίση και η οικονομική ύφεση επηρεάζουν άμεσα τον κλάδο, καθότι επιδρούν στη ρευστότητα, στη δυνατότητα άντλησης κεφαλαίων για επενδύσεις από τις επιχειρήσεις του κλάδου, εντείνουν την αβεβαιότητα και γενικότερα περιορίζεται η χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων, καθώς επίσης και η τάση ανάληψης ρίσκου.